Μία εβδομάδα μετά την έναρξη του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο Αμερικανός πολιτικός αναλυτής Τόμας Φρίντμαν καταθέτει στη δημόσια συζήτηση τρία σενάρια εξόδου από την κρίση χωρίς να κρύβει την ανησυχία του. Οπως λέει σε άρθρο του στους New York Times, “κάθε μέρα που ο Πούτιν αρνείται να σταματήσει, πλησιάζουμε στις πύλες της κόλασης” ενώ ποντάρει – αν και πολύ λιγότερο – στο σενάριο οι ίδιοι οι Ρώσοι να “σπάσουν το φράγμα του φόβου απέναντι στον Πουτιν”.
Τα τρία σενάρια: Καταστροφή, βρώμικος συμβιβασμός ή σωτηρία
“Η μάχη για την Ουκρανία που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας έχει τα χαρακτηριστικά να είναι το πιο μεταμορφωτικό γεγονός στην Ευρώπη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η πιο επικίνδυνη αντιπαράθεση για τον κόσμο από την κρίση των πυραύλων της Κούβας.
Βλέπω τρία πιθανά σενάρια για το πώς τελειώνει αυτή η ιστορία. Τα αποκαλώ “η πλήρης καταστροφή”, “ο βρώμικος συμβιβασμός” και “σωτηρία”, σημειώνει ο Φρίντμαν και εξηγεί:
1ο σενάριο: Ισοδυναμεί με τεκμηρίωση “εγκλημάτων πολέμου”
Το σενάριο της καταστροφής βρίσκεται τώρα σε εξέλιξη: Αν ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν αλλάξει γνώμη ή η Δύση δεν μπορέσει να τον αποτρέψει, φαίνεται διατεθειμένος να σκοτώσει όσους ανθρώπους χρειάζεται και να καταστρέψει όση υποδομή της Ουκρανίας χρειάζεται για να διαγράψει την Ουκρανία από τον χάρτη ως ελεύθερο ανεξάρτητο κράτος, να εξαφανίσει τον πολιτισμό της και να απομακρύνει την ηγεσία της.
Αυτό το σενάριο θα μπορούσε να οδηγήσει στην τεκμηρίωση εγκλημάτων πολέμου, η κλίμακα των οποίων δεν έχει παρατηρηθεί στην Ευρώπη από την εποχή της δράσης των Ναζί – εγκλήματα που θα μετέτραπαν τον Βλαντιμίρ Πούτιν, τους συντρόφους του και τη Ρωσία ως χώρα σε παγκόσμιους παρίες.
Σε έναν διασυνδεδεμένο, παγκοσμιοποιημένο κόσμο δεν χρειάστηκε ποτέ να αντιμετωπιστεί ένας ηγέτης- του οποίου η χώρα έχει εδάφη που εκτείνονται σε 11 ζώνες ώρας, είναι ένας από τους μεγαλύτερους προμηθευτές πετρελαίου και φυσικού αερίου στον κόσμο και κατέχει το μεγαλύτερο οπλοστάσιο πυρηνικών κεφαλών- ως κατηγορούμενος για εγκλήματα πολέμου.
Ουκρανία: ένα ευρωπαϊκό Αφγανιστάν;
Κάθε μέρα που ο Πούτιν αρνείται να σταματήσει, πλησιάζουμε στις πύλες της κόλασης. Με κάθε βίντεο TikTok και λήψη κινητού τηλεφώνου που δείχνει τη βαρβαρότητα του Πούτιν, θα είναι όλο και πιο δύσκολο για τον κόσμο να κοιτάξει μακριά. Αλλά η στρατιωτική παρέμβαση κινδυνεύει να πυροδοτήσει τον πρώτο πόλεμο στην καρδιά της Ευρώπης με πυρηνικά όπλα. Και το να επιτραπεί στον Πούτιν να καταστρέψει το Κίεβο μετατρέποντάς το σε ερείπια με χιλιάδες νεκρούς – όπως κατακτήθηκαν το Χαλέπι ή το Γκρόζνι – θα του επέτρεπε να δημιουργήσει ένα ευρωπαϊκό Αφγανιστάν, προκαλώντας προσφυγικό κύμα και χάος.
Ο Πούτιν δεν έχει τη δυνατότητα να εγκαταστήσει έναν ηγέτη-μαριονέτα στην Ουκρανία και απλώς να τον αφήσει εκεί: Μια μαριονέτα θα αντιμετωπίζει μια μόνιμη εξέγερση. Έτσι, η Ρωσία θα πρέπει να τοποθετήσει μόνιμα δεκάδες χιλιάδες στρατεύματα στην Ουκρανία για να την ελέγχει — και οι Ουκρανοί θα επιτίθενται καθημερινά εναντίον τους. Είναι τρομακτικό το πόσο λίγο ο Πούτιν έχει σκεφτεί πώς τελειώνει ο πόλεμος του. Μακάρι ο Πούτιν να είχε απλώς κίνητρο την επιθυμία να κρατήσει την Ουκρανία εκτός ΝΑΤΟ, αλλά η όρεξή του έχει μεγαλώσει πολύ περισσότερο.
Ο Πούτιν φαίνεται να έχει συλλάβει μια “μαγική σκέψη”: Όπως είπε η Φιόνα Χιλλ, μια από τους κορυφαίους εμπειρογνώμονες της Αμερικής για την Ρωσία, σε μια συνέντευξη που δημοσίευσε τη Δευτέρα το Politico, ο Πούτιν πιστεύει ότι υπάρχει κάτι που ονομάζεται “Russky Mir” ή “Russian World”, ότι δηλαδή οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι είναι “ένας λαός” και ότι είναι η αποστολή του να σχεδιάσει “την συγκέντρωση όλων των ρωσόφωνων σε διαφορετικά μέρη του κόσμου που κάποτε υπάγονταν στον Τσάρο της Ρωσίας”.
Για να πραγματοποιήσει αυτό το όραμα, ο Πούτιν πιστεύει ότι είναι δικαίωμα και καθήκον του να αμφισβητεί “ένα σύστημα που βασισμένο σε κανόνες και στο οποίο τα πράγματα που θέλουν οι χώρες δεν κερδίζονται με τη βία”.
Η ψυχική υγεία του Πούτιν και το όραμά του για ένωση των απανταχού ρωσόφωνων
Και αν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους προσπαθήσουν να μπουν εμπόδιο στον Πούτιν – ή προσπαθήσουν να τον ταπεινώσουν όπως έκαναν με τη Ρωσία στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου – κάτι τέτοιο σηματοδοτεί ότι είναι έτοιμος να μας τρελάνει. Ή, όπως προειδοποίησε ο ίδιος τις προάλλες προτού θέσει την πυρηνική του δύναμη σε κατάσταση συναγερμού, όποιος μπει στο δρόμο του θα πρέπει να είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει “συνέπειες που δεν έχουμε ξαναδεί”. Προσθέστε σε όλα αυτά τις αυξανόμενες αναφορές που αμφισβητούν την ψυχική κατάσταση του Πούτιν και θα έχετε ένα τρομακτικό κοκτέιλ.
2ο σενάριο: Παραχώρηση στη Ρωσία εδαφών της Ουκρανίας – ο βρώμικος συμβιβασμός
Το δεύτερο σενάριο θέλει τον ουκρανικός στρατό και τον λαό στην Ουκρανία να μπορούν να αντέξουν αρκετά ενάντια στο ρωσικό blitzkrieg και ότι οι οικονομικές κυρώσεις θα αρχίσουν να πληγώνουν βαθιά την οικονομία του Πούτιν, έτσι ώστε και οι δύο πλευρές να αισθάνονται υποχρεωμένες να αποδεχθούν έναν βρώμικο συμβιβασμό. Το αδρό περίγραμμά του θα ήταν ότι με αντάλλαγμα την κατάπαυση του πυρός και την απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων, οι ανατολικοί θύλακες της Ουκρανίας που βρίσκονται τώρα υπό de facto ρωσικό έλεγχο θα παραχωρούνταν επίσημα στη Ρωσία, ενώ η Ουκρανία θα δεσμευόταν ρητά να μην ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ.
Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους θα συμφωνήσουν να άρουν όλες τις οικονομικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν πρόσφατα στη Ρωσία. Αυτό το σενάριο παραμένει απίθανο γιατί θα απαιτούσε ο Πούτιν να παραδεχτεί βασικά ότι δεν μπόρεσε να επιτύχει το όραμά του να επαναπορροφήσει την Ουκρανία στη ρωσική πατρίδα, αφού πλήρωσε ένα τεράστιο τίμημα όσον αφορά την οικονομία του και τους θανάτους Ρώσων στρατιωτών.
Επιπλέον, η Ουκρανία θα έπρεπε να παραχωρήσει επίσημα μέρος της επικράτειάς της — αν και θα διατηρούσε τουλάχιστον κατ’όνομα την ανεξαρτησία της. Θα απαιτούσε επίσης από όλους να αγνοήσουν αυτό που κατανοεί πλέον όλη η διεθνής κοινότητα ότι δεν μπορούμε να εμπιστευόμαστε τον Πούτιν ότι θα αφήσει ήσυχη την Ουκρανία.
3ο σενάριο: “Σωτηρία” σημαίνει να εκδιωχθεί ο Πούτιν από την εξουσία
Τέλος, το λιγότερο πιθανό σενάριο αλλά αυτό που θα μπορούσε να έχει το καλύτερο αποτέλεσμα είναι ο ρωσικός λαός να επιδείξει τόση γενναιότητα και δέσμευση για τη δική του ελευθερία όση ο ουκρανικός λαός έχει δείξει για τη δική του, και να επέλθει τη σωτηρία με την εκδίωξη του Πούτιν από την εξουσία.
Πολλοί Ρώσοι πρέπει να αρχίσουν να ανησυχούν ότι όσο ο Πούτιν είναι ο σημερινός και μελλοντικός ηγέτης τους, δεν έχουν μέλλον. Χιλιάδες άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για τον παρανοϊκό πόλεμο του Πούτιν.
Το κάνουν αυτό με κίνδυνο της δικής τους ασφάλειας. Και αν και είναι πολύ νωρίς για να το πούμε, η απώθησή τους σε κάνει να αναρωτιέσαι αν σπάει το λεγόμενο φράγμα του φόβου και αν ένα μαζικό κίνημα θα μπορούσε τελικά να τερματίσει τη “βασιλεία” του Πούτιν.
Ακόμη και για τους Ρώσους που μένουν ήσυχοι, η ζωή ξαφνικά διαταράσσεται με τρόπους μικρούς και μεγάλους.
Και μετά υπάρχει ο νέος “φόρος Πούτιν” που κάθε Ρώσος θα πρέπει να πληρώνει επ’ αόριστον για την ευχαρίστηση να τον έχει ως πρόεδρό του. Μιλάω για τις επιπτώσεις των αυξανόμενων κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία από τον πολιτισμένο κόσμο. Τη Δευτέρα, η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας χρειάστηκε να κρατήσει το ρωσικό χρηματιστήριο κλειστό για να αποτρέψει μια πανικόβλητη κατάρρευση και αναγκάστηκε να αυξήσει το βασικό της επιτόκιο σε μία ημέρα στο 20% από 9,5% για να ενθαρρύνει τους ανθρώπους να κρατήσουν ρούβλια.
Ακόμη κι έτσι, το ρούβλι υποχώρησε κατά περίπου 30% έναντι του δολαρίου — τώρα αξίζει λιγότερο από 1 σεντ του αμερικανικού δολαρίου.
Για όλους αυτούς τους λόγους ελπίζω ότι αυτή τη στιγμή υπάρχουν ορισμένοι ανώτατοι αξιωματούχοι από τους τομείς των πληροφοριών και των στρατιωτικών υπηρεσιών που βρίσκονται πολύ κοντά στον Πούτιν και συναντώνται μαζί του. Εξάγονται κάποια συμπεράσματα: Είτε ο Πούτιν απώλεσε σε κάποιο βαθμό την ισχύ του κατά τη διάρκεια της απομόνωσής του στην πανδημία ή είναι σε βαθιά άρνηση για το πόσο άσχημα έχει υπολογίσει τη δύναμη των Ουκρανών, της Αμερικής, των συμμάχων της και της παγκόσμιας κοινωνίας των πολιτών γενικότερα. Εάν ο Πούτιν προχωρήσει και ισοπεδώσει τις μεγαλύτερες πόλεις της Ουκρανίας και την πρωτεύουσά της, το Κίεβο, αυτός και όλοι οι φίλοι του δεν θα δουν ποτέ ξανά τα διαμερίσματά τους στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη που αγόρασαν με όλα τα κλεμμένα πλούτη τους. Δεν θα υπάρχει άλλο Νταβός και Σεν Μόριτς.
Αντίθετα, θα κλειστούν όλοι σε μια μεγάλη φυλακή που ονομάζεται Ρωσία — με την ελευθερία να ταξιδεύουν μόνο στη Συρία, την Κριμαία, τη Λευκορωσία, τη Βόρεια Κορέα και την Κίνα, ίσως. Τα παιδιά τους θα πεταχτούν έξω από τα ιδιωτικά οικοτροφεία από την Ελβετία μέχρι την Οξφόρδη.
Είτε λοιπόν θα συνεργαστούν για να εκδιώξουν τον Πούτιν είτε θα μοιραστούν όλοι το κελί της απομόνωσής του. Το ίδιο ισχύει και ευρύτερα για την ρωσική κοινωνία.
Συνειδητοποιώ ότι αυτό το τελευταίο σενάριο είναι το πιο απίθανο από όλα, αλλά είναι αυτό που υπόσχεται την επίτευξη του ονείρου που ονειρευόμασταν όταν έπεσε το Τείχος του Βερολίνου το 1989 – μια Ευρώπη ολόκληρη και ελεύθερη, από τα βρετανικά νησιά έως τα Ουράλια.
