Μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη με τον συγγραφέα των εκδόσεων IANOS, Στέλιο Χαλκίτη, ο οποίος γεννήθηκε στο ακριτικό νησί της Καλύμνου και επέλεξε να συνεχίσει να ζει, να εργάζεται και να συγγράφει. Είναι ο αγαπημένος του τόπος.
Ωστόσο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πολίτης του κόσμου καθώς, όπως σημειώνει στο βιογραφικό του, ψάχνοντας να βρει απαντήσεις στις υπαρξιακές του ανησυχίες, ταξίδεψε σε πολλά σημεία του κόσμου μας, στο Άγιο Όρος, στις Ινδίες, τα Ιμαλάια, το Θιβέτ…, όπου δύσκολα κάποιοι από εμάς αποφασίζουν να τολμήσουν να φτάσουν!
Συχνά προσκαλείται σε πνευματικά ιδρύματα, φιλοσοφικά συμπόσια ή άλλες εκδηλώσεις όπου δίνει διαλέξεις φιλοσοφικού ή ψυχολογικού χαρακτήρα με μεγάλη αποδοχή από το ευρύ κοινό και μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας. Αρθρογραφώντας από καιρό σε ελληνικές εφημερίδες για πολιτικά, φιλοσοφικά και κοινωνικά θέματα έδειξε στοιχεία της γραφής του υπερασπιζόμενος πάντα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Στην ερώτηση ποιο είναι το επάγγελμά του, απαντά «Ο συγγραφέας είναι μόνο συγγραφέας»!
Ξεκινώντας από τον τίτλο του νέου του μυθιστορήματος «Οι Απαράφθορες» −ως λέξη δεν τη βρίσκουμε σε κανένα λεξικό−, ως έννοια μας προδιαθέτει για ένα ανάγνωσμα «με βαριά παρακαταθήκη» στο μέλλον!
Το μυθιστόρημα ήταν ο τρόπος να «μιλήσετε» για ό,τι απασχολεί την κοινωνία διαχρονικά; Να επισημανθούν στοιχεία του κοινωνικού συνόλου όπως εξελίσσονται τώρα; Να εμβαθύνετε στα «άδυτα των ανθρώπινων σχέσεων, του έρωτα και της ζωής» όπως σημειώνετε στον υπότιτλο του βιβλίου σας;
Συγγράφοντας, δεν σκέφτομαι τι απασχολεί την κοινωνία, άλλωστε μέλος της είμαι και εγώ. Για μένα το μυθιστόρημα είναι μια απόφαση και πράξη δημιουργίας ενός κόσμου όπου οι ήρωές μου δοκιμάζονται για όλα, κυρίως όμως δοκιμάζομαι εγώ προσπαθώντας να κατανοήσω όσα πνίγουν τη λογική και στερεύουν την ευχαρίστηση από τη ζωή μου, αγωνιώ να αναγνωρίσω στις σκέψεις τα λόγια και στις πράξεις των ηρώων μου τον εαυτό μου∙ κάθε μυθιστόρημα είναι μια νέα γέννηση σε έναν νέο κόσμο όπου τελικά δεν ξέρεις αν θα υπάρχει ένα νικητήριο ή ολέθριο τέλος.
Αν απ’ την αρχή ξέρεις πού θα καταλήξεις, τότε, κατά τη γνώμη μου, δεν γράφεις μυθιστόρημα, δεν πονάς, αλλά μετράς τις πωλήσεις… γιατί όταν γράφεις μυθιστόρημα τότε αιμορραγείς και πονάς, όπως είπε ο Όμηρος «δακρυόεν γελᾶν».
Στις «Απαράφθορες» δίνετε έμφαση με διάφορους τρόπους στην καταπίεση και κακοποίηση των ανθρώπων, σωματική ή ψυχική, όπως στο πρόσωπο της Νομικής, στο πρόσωπο της μητέρας του Ρωμανού αλλά και στον ίδιο τον Ρωμανό, στο πρόσωπο της Φωτεινής… Θεωρείτε ότι η κοινωνία μας βασίζεται σε κάθε είδους κακοποίηση;
Ασφαλώς, όπως είναι δομημένες οι κοινωνίες σήμερα βασανίζονται από οργανική και ψυχική κακοποίηση, είναι το δεκανίκι, ο αντικρουστήρας που απαλύνει την κενότητά μας, και αποστρέφει λόγω φόβου το πρόσωπό μας από τον καθρέφτη, από το να δούμε ποιοι είμαστε στην πραγματικότητα.
Έτσι μέσα από την εξουσιαστικότητα που ασκούμε στον σύντροφό μας, στον γείτονά μας, στον υπάλληλό μας καταφέρνουμε να κακοποιούμε και αυτόν και τον εαυτό μας, γιατί η κακοποίηση που κάνουμε στους άλλους προπαντός κακοποιεί εμάς τους ίδιους, ασχέτως αν δεν το καταλαβαίνουμε. Είναι, να το πω πιο απλά, μια σχέση φυλακισμένου και δεσμοφύλακα, και οι δυο βρίσκονται μέσα στην ίδια φυλακή. Ακόμα και μια διαφήμιση στην τηλεόραση ενός αγαθού που διακαώς επιθυμείς αλλά δεν μπορείς να αποκτήσεις και αυτό δεν είναι μια ψυχική κακοποίηση;
«Οι Απαράφθορες», γένους θηλυκού, δείχνουν ακόμα μία φορά τη βαθιά σας εκτίμηση στη γυναίκα! Είναι όμως και μία άμεση και χωρίς περιστροφές έκκληση προς τη μάνα που διαμορφώνει προσωπικότητες;
Μα αν δεν εκτιμούμε τις γυναίκες είναι βέβαιο πως η προσωπικότητά μας βρίσκεται σε διαταραχή. Πολύ σωστά το θέσατε, «Οι Απαράφθορες» είναι μια έκκληση προς τη μάνα, γιατί πρώτα η μάνα διαμορφώνει προσωπικότητες και έπειτα οι δάσκαλοι. Η δύναμη και η ευθύνη της μάνας είναι τεράστια για την πορεία που ακολουθεί ο κόσμος μας, και είμαι σχεδόν βέβαιος πως στους περισσότερους δεν αρέσει ο κόσμος στον οποίο ζούμε, μόνο που ο κόσμος είμαστε εμείς.
«…αγαπώ πολύ οτιδήποτε έχει μέσα τον χρόνο του άλλου…» σημειώνετε σε κάποιο σημείο του βιβλίου σας. Πόσο σημαντικός είναι ο χρόνος στη ζωή μας; Πόσο σπουδαίο είναι να δίνουμε μέρος του δικού μας χρόνου στους άλλους, αλλά και πόσο πολύτιμος είναι ο χρόνος για εμάς;
Αν συναισθανθούμε πόσο ανωφελώς σπαταλάμε τον χρόνο μας θα έπρεπε να τρομάξουμε. Γράφω στις «Απαράφθορες» «…κάθε λεπτό που περνά δεν ξανάρχεται ποτέ, κάθε τικ μια χαμένη στιγμή, κάθε τακ μια στιγμή που χάθηκε και οι στιγμές χάνονται μέχρι να χαθούμε και εμείς, σαν να μην υπήρξαμε ποτέ…». Δυστυχώς την αξία του χρόνου την αναγνωρίζουμε όσο πλησιάζουμε στο όριο της ζωής, τότε ο χρόνος αποκτά ανεκτίμητη αξία, μακάρι να είχαμε αυτή την επίγνωση στα χρόνια της νεότητας.
Δεν διστάζετε να «πλάθετε» λέξεις, που όμως είναι κατανοητές από όλους, αλλά να χρησιμοποιείτε και άλλες, εντελώς απλές του καθημερινού προφορικού λόγου, δημιουργώντας εικόνες, μια τάξη Λυκείου ως παράδειγμα, έναν ενδοοικογενειακό καβγά, τη συνομιλία ενός ερωτευμένου ζευγαριού, για να δηλώσετε έννοιες όπως, ας πούμε, το «νόημα της ζωής»! Φιλοσοφείτε, και δεν έχετε ενδοιασμούς να εκλαϊκεύσετε τον στοχασμό σας; Δεν είναι δύσκολο ή και τολμηρό κάτι τέτοιο;
Οι λέξεις είναι τα ονόματα των εννοιών∙ ας προσέχουμε λοιπόν τις λέξεις των ηρώων, αυτοί στοχάζονται, αυτοί ενδύονται τις σκέψεις και τις αγωνίες του συγγραφέα, αυτοί λένε και κάνουν πράγματα που ο συγγραφέας ενδεχομένως δεν θα τολμούσε να τα κάνει. Αυτή είναι η μαγεία, η ευλογία και η κατάρα της δημιουργίας ενός μυθιστορήματος.
«Οι Απαράφθορες» είναι μια έκκληση προς τη μάνα, γιατί πρώτα η μάνα διαμορφώνει προσωπικότητες και έπειτα οι δάσκαλοι.
Ιδιαίτερα ευφυής «ο τρόπος διδασκαλίας» των Απαράφθορων γυναικών, «…πέρναγαν τα μηνύματά τους στους άλλους με τη στάση τους απέναντι στα αιφνίδια γεγονότα, στα ανυπέρβλητα εμπόδια, στη ζωή και στον θάνατο∙ αυτός ήταν ο ενδόμυχος σκοπός τους, να τις μιμηθούν, πίστευαν πολύ στη μίμηση…»! Μήπως η μίμηση είναι ο τρόπος αντιμετώπισης των δυσκολιών στην παρούσα τόσο δυσμενή και αντίξοη περίοδο που περνούμε;
Το να λες στον άλλον «κάνε αυτό, κάνε εκείνο» είναι κάτι απλό, ο καθένας μπορεί να σου πει τι πρέπει να κάνεις, η αξία όμως έγκειται στο να σου δείξει κάποιος πώς το κάνεις, έτσι λειτουργούν οι γυναίκες του μυθιστορήματος, σου δείχνουν πώς να το κάνεις χωρίς να σε παροτρύνουν, χωρίς να γίνονται κήρυκες και ιεροκήρυκες, χωρίς να απαρνούνται τις ομορφιές της ζωής, τον έρωτα, τις λελογισμένες απολαύσεις∙ σε καλούν να τις μιμηθείς, σου κάνουν ένα νεύμα να τις ακολουθήσεις.
Ο τρόπος της γραφής σας είναι ένας τρόπος, ένας δρόμος, να οδηγηθούν οι αναγνώστες σε προβληματισμούς; Ενδεχομένως και να στοχαστούν και όχι απλά να διαβάσουν;
Δεν γράφω γι’ αυτόν τον λόγο, δεν έχω αυτό ως κίνητρο, αυτό αν συμβαίνει είναι ένα σημαντικό όφελος που εξαρτάται από τις συνάφειες των αναγνωστών με τις πράξεις, τις σκέψεις και τα λόγια των ηρώων∙ αυτές «οι συναντήσεις», όπως τις ονομάζω, των αναγνωστών με τους ήρωες και με τις καταστάσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν, πράγματι είναι καταστάσεις που δυνητικά μπορούν να σε κάνουν καλύτερο άνθρωπο.
Οι τελευταίες μόλις λέξεις του βιβλίου αρκούν για να ανοίξουν νέα κεφάλαια στις ΑΠΑΡΑΦΘΟΡΕΣ! Είναι μία ενδόμυχη υπόσχεση για ένα νέο βιβλίο; Επίσης, έχουν ήδη εκδοθεί τέσσερα βιβλία σας, «Μάργκινους Μόριους» και «MARGINUS MORIUS» στη Μεγάλη Βρετανία, «Ο Λούσηρος», «De Profundis, Αναμάρτητοι Έρωτες» και «ANTE TRACTATUM ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ», σκέφτεστε κάποια από αυτά να έχουν συνέχεια; Το προγραμματίζετε;
Δεν προγραμματίζω τίποτα, γιατί ουδείς γνωρίζει τον χρόνο που του απομένει, γράφω, γράφω και θα δείξει…
Απομακρύνομαι για λίγο από τα βιβλία για να σας ρωτήσω δυο-τρία προσωπικά πράγματα με αφορμή, βέβαια, πάντα την πλοκή των Απαράφθορων. Πιστεύετε στον Θεό, κύριε Χαλκίτη; Υπάρχει θεός για σας; Πιστεύετε στον έρωτα; Τον διαχωρίζετε από την αγάπη! Πόσο έτοιμος θεωρείτε ότι είναι ο άνθρωπος για τον θάνατό του;
Στην ερώτησή σας θα μπορούσα να απαντήσω μόνο αν μου δίνατε έναν ορισμό του Θεού. Χρησιμοποιήσατε τη λέξη πίστη, είπατε «αν πιστεύω», η πίστη εγγενώς εσωκλείει την αμφιβολία, αλλιώς θα χρησιμοποιούσατε κάποιο άλλο ρήμα. Άρα ποιος είναι αυτός που μπορεί, πέραν της πίστης, να πει με βεβαιότητα αν υπάρχει Θεός ή δεν υπάρχει;
Για τον έρωτα; Ανέκαθεν ο έρωτας και η αγάπη είναι καταστάσεις σχεδόν εχθρικές, ο έρωτας είναι μια εορταστική σταύρωση με κατάληξη τον θάνατο της σχέσης∙ όμως κάπου εκεί παραδίπλα είναι η αγάπη, η οποία καλεί τον έρωτα για να μην διαλύσει ο ένας τον άλλον για να τον εξουσιάσει, αλλά μαζί οι δύο να κάνουν ένα μνημείο που θα συμβολίζει την υπέρβαση των ατελειών και των δυο.
Στο τελευταίο υποερώτημά σας σχετικά με τον θάνατο, νομίζω πως η πλειονότητα των ανθρώπων ζει σαν να μην πρόκειται να πεθάνει ποτέ, επομένως δεν ζει, απλά επιβιώνει∙ προϋπόθεση του να ζήσεις τη ζωή είναι να μελετάς τον θάνατο∙ κατά τη γνώμη μου μόνο η μελέτη του θανάτου μπορεί να σταθεί αξιόπιστος πλοηγός στη ζωή σου, μέσω αυτού θα επιθυμήσεις τα ωφέλημα, θα επιδιώξεις με σεμνοπρέπεια, θα συγχωρέσεις και θα απαλλαγείς από τα τοξικά αρνητικά συναισθήματα. Αποτινάσσοντας από πάνω σου κάθε αρνητικό συναίσθημα, θα μπορέσεις να ανοιχθείς σε νέες μορφές σχέσης με τον άλλον, με τη φύση, και θα αντιληφθείς ανώτερα νοήματα της ύπαρξης.
Τη δύσκολη περίοδο που διανύουμε λόγω της πανδημίας θα ήθελα να έχω την άποψή σας σχετικά με αυτούς που αρνούνται την ύπαρξη του θανατηφόρου ιού μολονότι καθημερινά βλέπουν χιλιάδες συνανθρώπων μας να χάνονται εξαιτίας του covid19. Πιστεύετε ότι αυτό συμβαίνει περισσότερο στον τόπο μας;
Νομίζω πως η ανοησία δεν έχει σύνορα, οι αρνητές της πραγματικότητας είναι φοβισμένοι άνθρωποι που απουσιάζει η ευθύνη από τη ζωή τους, είναι ατομικότητες ανίκανες να σταθούν ενώπιον του κακού που μαστίζει την περίοδο αυτή την ανθρωπότητα και να πολεμήσουν. Είναι υγιές να απορήσεις, να αμφισβητήσεις∙ όταν όμως ο Άδης βοά, εσύ δεν έχεις το δικαίωμα να στερείς με την ανοησία σου τη ζωή των συνανθρώπων σου. Κατά τη γνώμη μου οι αρνητές είναι άνθρωποι με διαταραγμένη προσωπικότητα τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό.
Ασχολείστε με την πολιτική; Παρακολουθείτε τα πολιτικά δρώμενα του τόπου μας;
Δεν ασχολούμαι ενεργά με την πολιτική υπό τη στενή έννοια του όρου, όμως παρακολουθώ και κάποιες φορές αρθρογραφώ σε ηλεκτρονικές εφημερίδες και μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Διαβάζοντας τα βιβλία σας πιστεύετε ότι οι αναγνώστες σας γνωρίζουν κάποια στοιχεία της προσωπικότητας του Στέλιου Χαλκίτη; Με άλλα λόγια, με πόσο πολλά στοιχεία δικά σας εμπλουτίζετε τους χαρακτήρες των ηρώων σας;
Νομίζω πως όλα τα στοιχεία του χαρακτήρα ενός συγγραφέα θα τα βρούμε διάσπαρτα στους ήρωές του. Κρυφές και φανερές πτυχές της προσωπικότητάς μας, ορατές και μυστικές επιδιώξεις πιστεύω είναι σχεδόν πάντα παρούσες κατά την εκτύλιξη του μυθιστορήματος.
Έχετε πει πολλές φορές ότι είστε από μικρός φανατικός αναγνώστης. Ποιους θεωρείτε δασκάλους της λογοτεχνίας και τι σας έχει μείνει από αυτούς;
Μολονότι υπάρχουν περίοδοι που δεν προλαβαίνω να διαβάσω πολύ, εν τούτοις ακόμα είμαι φανατικός αναγνώστης. Σπουδαίοι είναι πολλοί, προσωπικά ξεχωρίζω τον Ντοστογιέφσκι, τον Κάφκα, την Ντόρις Λέσινγκ, τον Σαραμάγκου… Το τι σου αφήνει ο καθένας εξαρτάται από την ετοιμότητα που βρίσκεσαι να υποδεχθείς σε μια δεδομένη χρονική περίοδο το μυθιστόρημα. Έχω διαβάσει τα βιβλία τους
Ακαδημαϊκοί δάσκαλοι αναφέρονται στη γραφή σας με επαινετικά σχόλια κρίνοντας την επιλογή των λέξεων και τους συμβολισμούς στα νοήματα. Επίσης, κριτικοί έχουν εγκωμιάσει τις λογοτεχνικές τεχνικές σας. Ακολουθείτε κάποιον συγκεκριμένο σχεδιασμό;
Δεν ακολουθώ κανέναν κανόνα, δεν υπάρχει σχέδιο, το βιβλίο γράφεται μόνο του, και εννοώ πως η ιστορία σε οδηγεί, τα περιστατικά αγωνιούν να αποκτήσουν τη δική τους ζωή, οι χαρακτήρες απαιτούν από σένα να τους εκθέσεις. Αυτός είναι ο λόγος που όταν γράφεις ένα σοβαρό μυθιστόρημα είναι σαν ξύνεις ξανά και ξανά κάποιες δικές σου ουλές, που στο τέλος γίνονται πάλι πληγές. Αν υπάρχει σχέδιο θεωρώ ότι δεν γράφεις, αλλά διεκπεραιώνεις κάτι…
Κύριε Χαλκίτη, γιατί στην ερώτηση «ποιο είναι το επάγγελμά σας», απαντάτε «Ο συγγραφέας είναι μόνο συγγραφέας»;
Γιατί ανεξαρτήτως του αν βιοπορίζεται από τη συγγραφή ή όχι, όποιο άλλο επάγγελμα και να κάνει ο συγγραφέας οφείλει να είναι εντελώς δοσμένος, αφιερωμένος, θα τολμούσα να πω, στο έργο του, αυτό πρέπει να ορίζει την καθημερινότητά του, η ευθύνη των πράξεων των ηρώων του οφείλει να παρίσταται σε κάθε έκφανση της ζωής του, η ιστορία του πρέπει να διαφεντεύει τη ζωή του.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Σ’ ένα κέντρο αποκατάστασης ψυχικά νοσούντων η εξηντάχρονη ψυχίατρος Δαυίνα Δελμούζου γνωρίζει τον κατά πολύ νεότερό της τρόφιμο Ρωμανό Δοξιάδη. Μεταξύ τους αναπτύσσεται μια σχέση δυνατή, παράφορη, απελπισμένη, δίχως όρια. Οι διακοπές τους στο νησί της Καλύμνου πυροδότησαν μια ξεθωριασμένη και εξεζητημένη ανάμνηση που είχε η Δαυίνα, κάτι που της είχε πει η Καλυμνιά μητέρα της όταν ήταν μικρό κοριτσάκι, κάτι για κάποιες κρυφές γυναίκες της Καλύμνου.
Εντάσσεται στον μυστικό όμιλο των εμβληματικών κρυφών γυναικών του νησιού όπου αρχίζει να μαθαίνει νέα πρωτόκολλα του έρωτα, της αγάπης, του θανάτου, και γενικά της ζωής. Ένα μυστικό κρύβει ο όμιλος, ένα μυστικό κρατούν επτασφράγιστο οι κρυφές γυναίκες. Οι ζωές των ηρώων περιπλέκονται και αποκαλύπτουν τα φωτεινά ύψη και τα σκοτεινά μπουντρούμια της ψυχής. Μια παιδική κούκλα περιφέρει το μυστικό… Η αποκάλυψή του συγκλονίζει… / ianos magazine
